Etienne Kuypers

Volgens de Frans-joodse denker Emmanuel Levinas (1906-1995) is de Westerse filosofie een vorm van totaliteitsdenken dat (oorlogs)geweld in de hand werkt. Levinas doorbreekt de totaliteit door de idee van het Oneindige centraal te stellen; dit manifesteert zich in het naakte gelaat van de medemens, nog voordat hij een woord tot mij heeft gesproken. De ander is transcendent, ofschoon ik met hem in een sociale relatie sta in de alledaagse leefwereld. De ontmoeting met de ander is een ethische eis op mijn verantwoordelijkheid, die alle totalitaire eisen doorbreekt.
Wie met Levinas op weg gaat, komt op interessant filosofisch terrein en zal tevens ontdekken dat zijn ideeën waardevol zijn voor ons dagelijks functioneren. Zijn ‘filosofie van het gelaat’ klinkt verfrissend in de uitgemolken discussie tussen modernisten en postmodernisten, en heeft bovendien grote invloed op de naoorlogse filosofie, theologie en sociale wetenschappen (met name de pedagogiek en de psychologie).

Recensie(s)

In het eerste gedeelte bespreekt Levinaskenner Burggraeve twee kernthema's uit het werk van de grote Franse filosoof (1905-1995). Eerst de meervoudige verantwoordelijkheid (van het subject voor zichzelf, het naar de wereld keren, vanuit de verantwoordelijkheid-voor-de-ander en de sociale, politieke verantwoordelijkheid). Daarna het denken-naar-God toe (de mens geschapen en toch zelfstandig, het spreken over God en God als het idee-van-het-goede in ons). Dit gedeelte is van hoog wetenschappelijk niveau, met passende aanhalingen uit het werk van Levinas. In het tweede gedeelte improviseert Kuypers over de verborgen zin en de liefde. Bij het eerste onderwerp laat hij vier filosofen met elkaar discussiëren, waarbij Kierkegaard - over hem schreef hij een proefschrift - Levinas bijna helemaal wegdrukt. Bovendien stoort het dat zijn betoog is overladen met muzikale uitstapjes, een overdaad aan verwijzingen naar uiteenlopende literatuur en veel al te persoonlijke uitweidingen. In het deel over de liefde lezen we vijftig stellingen, waarvan de herkomst onduidelijk is. Waarom deze onevenwichtige opzet? Wie kan en wil dit lezen? Bevat literatuurlijsten, personen- en zaakregister.… (plus d'informations)

"Geen student die Marx nog een blik waardig keurt. De oude Karl is van het toneel geveegd door Friedrich Nietzsche, de filosoof met de hamer. Zijn ideeën blijken, nu het westerse denken zich in een diepe crisis bevindt en materialisme en nihilisme hoogtij vieren als nooit tevoren, populairder dan ooit. Nietzsche is in. 'Sinds ik zijn boeken heb gelezen kan ik niet meer slapen'. Profiel van een gigant" (Ton Crijnen in De Tijd).
Nietzsches oeuvre blijkt inderdaad van een verbazingwekkende actualiteit te zijn. Als er ooit een tijd is geweest waarin Nietzsche meer te zeggen heeft dan tevoren, dan is het nu. Voor de Nietzsche-receptie geldt daarom: Nietzsche nu, of nooit.
Op fascinerende wijze komt aan het licht dat Nietzsche aan diverse disciplines veel heeft te bieden. Zijn analysen zijn tijdloos, maar volstrekt actueel.
Dit blijkt uit de in dit boek gebundelde essays. Hierin wordt, naast Nietzsches opvattingen over het nihilisme-begrip en zijn exclusieve plaats in het modernistisch/postmodernistische debat, gewezen op het belang van zijn weten¬schapsfilosofische inzichten voor de grondslagenproblematiek van de sociale wetenschappen (met een excursie naar J. Habermas). Verder komt de betekenis van Nietzsche voor opvoeding en onderwijs aan de orde, aan de hand van zijn postmoderne' Bildungskritiek', terwijl tot slot wordt ingegaan op zijn esthetica in relatie tot zijn beschrijving van de 'wil tot macht'.
Aan dit boek werken mee: dr. M.B. ter Borg, prof. dr. R. Duhamel, dr. E. Kuypers, prof. dr. W. van Reijen en dr. T. Tak.
De redactie berust bij filosoof/pedagoog dr. E. Kuypers, die ook de inleiding en een chronologie van Nietzsches werken verzorgt.… (plus d'informations)