“Oh neen”, dacht ik toen ik hieraan begon, “toch niet weer een afscheidsboek van een auteur, gewijd aan een overleden verwante”. Niet dat dat in de Nederlandstalige literatuur van de afgelopen jaren geen pareltjes heeft opgeleverd. Denk maar aan A.F.Th. Vanderheijden (Tonio), Tom Lanoye (Sprakeloos), Erwin Mortier (Gestameld Liedboek), … Het genre van de elegie haalt paradoxaal genoeg (of niet?) in schrijvers vaak het beste naar boven.
Maar dit boek van Peter Verhelst (° 1962) is wel lichtelijk anders. Je kan het nog best omschrijven als een collega van fragmenten waarin rechtstreeks of onrechtstreeks de plotse dood van zijn moeder centraal staat. Ik snap niet goed waarom Verhelst zich zo verzet tegen het etiket ‘postmodernistisch’, want bij uitstek in dit boek haalt hij een ongelofelijk groot aantal klassieke teksten boven (vooral Griekse mythen, en dan vooral dingen uit de Metamorfosen van Ovidius), maakt hij gebruik van diverse stijlgenres (proza, poëzie en theater), en schotelt hij onze een hele rist exquise besprekingen van moderne beeldende kunst voor. Hij vermengt die met absurdistisch aandoende beelden van mensen die geleidelijk aan in edelherten veranderen, haalt uit de mythologie vooral de scenes van ‘verhouting’ van figuren naar voren, en laat zeker naar het einde toe al zijn beelden op een labyrintische manier in elkaar verknopen.
Zoals gezegd, het wegvallen van zijn moeder is een terugkerend thema, en na een tijdje heb je door dat al die erg gezocht lijkende en nogal cerebraal aandoende tekstuele en beeldende verwijzingen variaties zijn op, en exploratie van thema’s zoals vergeten (het centrale gedicht ‘voor het vergeten’ staat letterlijk in het midden van het boek), afwezigheid (‘absence’), fragmentatie en versplintering. Met andere woorden het is de man Peter Verhelst die we hier zien worstelen met het verdwijnen van de moeder, en dan vooral met het navrante van het rouwproces dat de dode doet opgaan in het ijle.
Ik ga niks afdingen op de intellectuele en literaire verdienste van dit boek (er staan enkele zinnen en beelden in die absoluut beklijven), maar ik had tijdens het lezen behoorlijk wat moeite om emotioneel aangesproken te worden. Na wat worstelen schoot me te binnen waarom: de persoon van de moeder, van de afwezige die zo centraal stond bij Vanderheijden, Lanoye en Mortier, ontbreekt in dit boek van Verhelst bijna volledig. We komen niet te weten wie ze echt was, wat ze precies betekende voor Verhelst, wat haar persoon was. De focus ligt exclusief op het rouwproces zelve, het proces van wegvallen, fragmenteren, versplinteren, verdwijnen en … vergeten. Paradoxaal genoeg, lijkt het wel alsof die moeder nooit bestaan heeft. Ik weet niet wat ik hier mee aan moet. Ik ga me dan ook – per grote uitzondering - lafweg onthouden van het geven van een rating aan dit boek. Met respect.

DS***** Humo****CE***Focus Humo2018 Focus2018

Een symbolisch kluwen van herinneringen, kunstbeschouwingen, gedichten, hervertellingen van mythes en dromen, volgend op de plotse dood van Verhelsts moeder. Af en toe aangrijpend, af en toe geniaal, af en toe zet hij deuren op een kiertje naar onvermoede werelden waarin hij bakens van herkenning of verwarring uitzet (Robert Walser, Tuymans, hertengeweien), of laat hij de lezer (net iets te vaak?) achter in een web van mythologische verwijzingen. ( )