“We are the stuff of Viennese dreams, we moderns.”

Robert Wahlen begint zijn betoog in de nacht van 29 op 30 januari in het jaar 1889, toen de Oostenrijks-Hongaarse kroonprins Rudolf von Habsburg zijn maitresse Mary Vetsera met een pistoolschot om het leven bracht en daarna zelfmoord pleegde. De verbijstering die volgde na het bekend raken van het nieuws, de onwerkelijke sfeer en de ontnomen hoop op een nieuw begin waarvoor de kroonprins had gestaan, vormden een spiegel van wat al langer in het ten dode opgeschreven keizerrijk gistte. Toch zou deze oude en schijnbaar stervende cultuur zich nog eenmaal vernieuwen en een laatste vrucht dragen: het modernisme.

Vreemd genoeg is het niet de hoofdthesis van de schrijver waarin de onmiskenbare charme van dit boek ligt. Volgens Whalen is het modernisme geen seculiere, maar een ten diepste religieuze stroming. Alleen definieert hij religie daarbij zo ruim, dat alles wat streeft naar zingeving en werkt met symbolen daaronder valt, zo ook, weinig verbazingwekkend, kunst en zeker de nerveuze kunst van het fin de siècle, naarstig op zoek naar een nieuw houvast. Bovendien ontkomt hij niet aan het gevaar, dat dreigt bij alle post hoc verklaringen, van selectief citeren en hineininterpretieren.

Het is echter in zijn thematisch geordende uiteenzettting van het Weense culturele leven rond de eeuwwisseling dat de schrijver echt in zijn element is. Met vaardige hand wisselt hij anekdotes en korte biografische schetsen van de verschillende kunstenaars (Klimt, Mahler, Trakl, om er een paar te noemen) met goed geschreven en aanstekelijke interpretaties van schilderijen, gedichten en muziekwerken. Een punt van kritiek daarbij is dat hij zich enkele malen herhaalt –niet echt storend, omdat wat interessant is best twee keer gezegd mag worden- en dat het een teleurstelling is dat foto's en illustraties ontbreken. Maar een boek dat mij er toe aanzet twee Mahler-symfonieën en een stapel boeken van k.und k. schrijvers te bestellen, kan niet slecht zijn. ( )