Om eerlijk te zijn: het thema van dit boekje is redelijk afgezaagd, “wat is of kan of moet de rol zijn van intellectuelen in een westerse democratie?” Maar Alicja Gescinska heeft er een mooie mijmering van gemaakt, naar aanleiding van eigen, half-bittere ervaringen; ze werd immers in 2019 gevraagd op de Europese lijst van Open-VLD (Vlaamse liberalen) te staan. Gescinska schetst haar worsteling met de keuze tussen aan de zijlijn blijven en als publieke intellectueel bijdragen aan een gezond debat over de democratie, of de handen vuil maken en verantwoordelijkheid nemen. Ze bekijkt die bijna existentiële vraag vanuit verschillende hoeken. Het zal wellicht niet verwonderen dat denkers als Hannah Arendt, een voor mij onbekende Jeanne Hersch, Raymond Aron, Vaclav Havel en de Poolse ex-marxist Leszek Kolakowski, haar over de streep trokken. “Alles is politiek”, een mooi en pregnant gedicht van Wislawa Szymborska, vat het allemaal samen.
Op zich biedt Gescinska niet echt veel nieuws in dit debat over intellectuelen en politiek, en uiteraard is dit kleine boekje ook een apologie, een verdediging van haar keuze om het te wagen (en te mislukken, ze raakte nipt niet verkozen). Maar haar presentatie is wel fijnzinnig en relevant. Zoals ze op het einde terecht schrijft: onze maatschappij heeft nood aan een herwaardering van de publieke ruimte en van concepten zoals persoonlijke verantwoordelijkheid, maar ook aan waakzaamheid over de kwaliteit van het publieke debat. Ik twijfel er niet aan dat ze daar ook van aan de zijlijn toe zal blijven bijdragen. ( )