mooi en intens ( )

Geweldig goed, misschien ook omdat het zo goed aansloot bij mijn eigen emoties. Maar toch bovenal vanwege het fantastische taalgebruik van een dementerende maar scherpzinnige, creatieve, dwarse , beeldend sprekende man, dat volkomen overtuigend en bewonderenswaardig virtuoos is geschapen door Brouwer. En van die man, een onbetrouwbare verteller, megalomaan en onmachtig, is niet veel over en het wordt steeds minder in het gesticht waar hij tegen zijn zin wordt vastgehouden. ( )

Het was heel lang geleden dat ik nog zo heb moeten lachen met een roman. Zeker de eerste helft van dit boek was een hilarische opeenstapeling van frustraties en sarcastische opmerkingen van Mr E. Busken, cliënt in een rust- en verzorgingstehuis voor mensen van hogere standing, in een al of niet ver gevorderd stadium van dementie. In een exuberante, maar virtuoze woordenvloed geeft Busken gestalte aan de ontluisterende behandeling die hij er moet ondergaan, met alle bekende en minder bekende clichés die erbij horen: de zowel verkleuterende als kordate omgang met de “cliënten”, de debiele spelletjes in de ontspanningszaal, de verplichte sessies bij de psychiater, enzovoort. Zoals we hadden kunnen verwachten vinden we in E. Busken een rebelse bejaarde/dementerende, die vooral wil uitbreken en dat bij gebrek aan fysieke kracht in de eerste plaats mentaal doet, in een eindeloze, kankerende monoloog die deels teruggrijpt naar recente en verder af gelegen herinneringen (de jeugd in Nederlands Indië komt onvermijdelijk in beeld), maar vooral focust op een denigrerende beschrijving van zijn omgeving, zijn lotgenoten en het personeel. Dit is weer Brouwers op zijn best, met vette knipogen naar zijn eigen, exuberante taalkracht: “het is waar, ik neig naar volle volte, het volste overvolle onverzadigbare uit zijn voegen barstende buiten zijn beddingen brekende overstromende met voeten tredende overschreeuwende overspannene”. En zoals we hadden kunnen verwachten ontspoort het verhaal, zowel taalkundig als inhoudelijk, met meer en meer afgebrokkelde zinnen, (bewust) verkeerde woordkeuzes, en afgebroken redeneringen en verhalen, enz. Dat proçédé maakt de lectuur vanaf de tweede helft van het boek iets lastiger, al is het natuurlijk functioneel. Op de duur krijg je zelfs de indruk dat Brouwers gewoon meer van hetzelfde voorschotelt. Voor mij had dit boek gerust een derde korter kunnen zijn, waardoor het een des te krachtiger indruk had kunnen nalaten. Maar niet getreurd, dit was – hoe ontluisterend ook – volop genieten! Dat Brouwers hier volop uit eigen ervaring tapt, geeft natuurlijk een extra dimensie aan het boek. “Bedaar nu maar, E. Busken, word kalm en beheers je, het vindt nu echt heel spoedig plaats, het kan al niet al te lang meer duren, het staat te gebeuren, het nadert.” Met zo’n slotzin, trekt onvermijdelijk een siddering door je lijf. ( )

Na Bernlev's hersenschimmen, Lanoye's Sprakeloos, Dimitri Verhulst's der bibliotheker der lieber dement war; Hendrik Groen's Pogingen iets van het leven te maken lijkt er niet veel ruimte meer over om iets origineels en nieuws te brengen.

Dit is een geweldig boek over het verlies dat je doormaakt met dementie, gekoppeld aan motorische achteruitgang en verlies aan spraak (vgl Sprakeloos).

De verteltrant doet me sterk denken aan specht en zoon van Willem Jan Otten, waar een schilderij in wording aan het woord is. Brouwers laat alleen inwendige spraak horen. Hij lijkt doofstom omdat hij opdrachten niet meer uit kan voeren. Uniek of apart in dit boek is de genderproblematiek of de sexuele identitiet van E. Busken. Veel meer in het oog springen de woordvondsten, komisch, knap gevonden.

De layout is bijzonder: geen enkel woord wordt aan het eind van de regel afgebroken. Dat zou met al die nieuwe woorden ook een probleem worden.

Op elke bladzijde staan wel een paar fantastische vondsten. Soms wordt het cabaretesk. ( )

Een oude man beschrijft in bloemrijke taal hoe hij zijn verblijf in een verpleeg- of verzorgingshuis ervaart. Knap geschreven. Doet qua thematiek denken aan 'Hersenschimmen' maar dit is qua taalgebruik virtuoos. Daardoor ook wat moeilijker leesbaar dan het boek van Bernlef. ( )