Friedrich Gorenstein (1932–2002)

Friedrich Gorenstein : Boetedoening.

Erg geslaagd verhaal met een vrij beperkt plot maar met een diepe onderlaag, zodat ik eerder wil spreken van een filosofisch , historisch en essayistisch proza.
Het verhaal speelt zich af in december 1945 in een kleine stad in Sovjet-Oekraïne. Een meisje droomt, bij het einde van de oorlog, van een mooier leven, zoals door de Nazi-films werd vertoond… Zij leeft net als haar familie, met een vader die tot de dood gevochten heeft voor de USSR, in armoe en veel ontbering. Een mogelijk mooi levensperspectief èn het vastgeroest bestaan in de geïndoctrineerde Sovjetpropaganda maakt het meisje opstandig… Aldus gefrustreerd, benevens het feit dat haar eigen moeder haar vader ‘verraadt’ met een relatie met een collaborateur èn dat haar moeder een dievegge is, wegens het stelen van voeding uit een officier-kantine, geeft Sasjenka haar eigen moeder aan bij de autoriteiten. Bovendien maakt de moeder zich schuldig aan het onderdak geven aan een vrouw met een collaborerende ‘Polizei’! Sasjenka ontmoet tijdens deze onderneming een jonge Oekraïens-Joodse luitenant die ze adoreert. Deze luitenant wil zijn vermoorde Joodse familie opgraven om ze waardig te herbegraven. Deze familie werd door de collaborerende buurman vermoord. Bij de opgraving maakt de luitenant gebruik van enkele gearresteerde oorlogsmisdadigers, waarvan een persoon een professor is.

Het hier beschreven plot behelst veel meer want dit boek incarneert een grotere problematiek, met name het effect van de Holocaust op de mensheid èn de houding ten overstaan van de Joden. Nergens in het boek wordt gesproken over enige motivering van uitroeiing of van de algemene wreedheid van de nazi’s of van de nazi-collaborateurs. Nergens haalt de auteur een reden aan voor de wreedheden.
Als lezer moeten we begrijpen dat destijds een van de belangrijkste doelen van de Sovjetleiders het propaganderen van de eenheid van het Sovjetvolk was, met inclusie van de Joden. De Joden werden beschouwd als medeburgers van de Sovjetstaat. Hierbij dan ook de betrachting dat elke groei van enig nationalisme onder welke Sovjetminderheidsbevolking ook werd tegen gewerkt.
Tijdens de naoorlogse periode zorgden lokale autoriteiten zelfs ervoor dat overal waar een nazimisdaad gebeurd was, de woorden ‘Jood’ of ‘Joods’ op geen enkel graf of monument voorkwamen. Deze woorden werden vervangen door ‘Sovjetsburgers’ of ‘burgers’. Volgens de Sovjetopvatting vermoordden de nazi’s de Joden in Rusland omdat ze Sovjetburgers waren en niet omdat ze Joden waren. Zelfs tot de jaren zeventig werd het uitmoorden van de Joden met regelmaat beschouwd als ‘anti-Sovjet’….
Laten we ook niet vergeten dat nadat Hitler aan de macht was gekomen en voor de ondertekening van het Duits-Russisch pact van 1939 het beleid van de USSR anti-nazi was. De regering produceerde antifascistische films en publiceerde pamfletten die kritiek hadden op de manier waarop de nazi’s omgingen met de Duitse Joden. Toen de Duitsers wat later met enorme snelheid in het offensief gingen tegen de USSR , waren de Russische Joden dermate verrast dat ze niet meer konden evacueren. De plotselinge aanval had een desastreus effect op de Sovjet-burgerbevolking èn op de Joden… Anders dan in de door de nazi’s bezette landen van West-Europa, waar Joden werden gedeporteerd naar vernietigingskampen in Duitsland en Polen, werden de Sovjetjoden onmiddellijk ter plaatse geëxecuteerd. Enkel in bepaalde grootsteden met een grote concentratie aan Sovjetjoden werden deze mensen ook gedeporteerd…. En zoals in alle oorlogslanden speelde de collaboratie een grote rol zoals ook , maar niet expliciet, in ons onderhavig boek aangehaald wordt.

Deze uitgebreide informatie wordt niet door de schrijver verhaald, maar is toch relevant om de boekinhoud, het verhaal te plaatsen.

Waar de auteur wèl zijn gehele aandacht aan schenkt en wat uiteindelijk ook het boekthema uitmaakt zijn de filosofische ideeën en dialogen tussen de gearresteerde professor en de Joodse luitenant ! De roman kan en moet m.i. gelezen worden als een (semi)filosofische gedachtegang over de Bijbelse beschouwing van het kwaad in het menselijk leven. De twee antagonisten bespreken het nemen van wraak. Een begrijpelijk menselijk handelen in tegenstelling tot een bepaalde Bijbeltekst. Legt de Bijbel zelfs een mentale en fysieke grens ook bij een mogelijke vergelding na zo een enorme massa aan gruwelijke misdaden?... BOETEDOENING. Vandaar dan ook de titel-verklaring van dit krachtige boek.
Gorenstein laat dit grote thema verder in het ongewisse!

Zeer goed proza dat bijdraagt aan menige discussies. GT 15/01/23 Score: 4/5… (plus d'informations)

Redemption by Friedrich Gorenstein and translated by Andrew Bromfield is a novel of life after the WWII in the soviet Union. Gorenstein was born in Kiev, was a Soviet Jewish writer and screenwriter who collaborated with Andrei Tarkovsky on Solaris (1972), among other works. His father was arrested during Stalin’s purges and later shot. Unable to publish in the Soviet Union, Gorenstein emigrated to Berlin, where he lived until his death. Bromfield is an acclaimed translator of contemporary Russian writers such as Victor Pelevin and Boris Akunin. He has also translated Leo Tolstoy’s War and Peace.

This is a book where the introduction is important to understanding the the story. Granted, many people know about the Famine in 1946, but there is more going on the book. There play on Stalin's name and the Soviet denial or rather ignorance of the holocaust. The Molotov–Ribbentrop Pact commonly called the Nazi-Soviet Pact aligned the Soviets with the and their Nazi's death camps. The Soviet government chose to ignore the reality of their actions. Also, the pact caused the Soviet Union to be caught off guard for the German invasion. The advancing Germans showed no mercy to Soviet Jews in their path.

Sashenka is not a very likable character. She is selfish and vengeful (against her mother). The war most certainly took a toll on her but she lets her vanity guide her. Her father was killed in the war and she mentions that often seemingly more for others to feel sorry for her loss. She shows no loyalty to the Soviet government but only to herself. So, it is not a story by a misguided patriot. The war is over and things are tough for everyone and now there is grisly work to be done. An interesting book that for obvious reasons was not published in the Soviet Union even after Khrushchev denounced Stalin. A well written and haunting book that reflects the feelings in Soviet Union after the war and life under Stalin's rule.… (plus d'informations)

‘’There are ten thousand lying in the porcelain factory quarries...They were killed by fascism and totalitarianism but my dear ones were killed by my neighbour with a rock…’’

Ukraine, 1946. The Second World War has ended but the scars are open. Families are mourning the sons, fathers, brothers, husband that fell, the civilians that were massacred, the ones who were driven away and slaughtered in concentration camps. But the terror is still at large, the Soviet era enters its most brutal moments. The people live in a status of continuous supervision and control. Parents and children spying on each other. Neighbours kill neighbours while the members of the Party are getting richer, fatter and more and more bloodthirsty. A young woman, exhausted by her mother’s stupidity and driven by a strange notion of devotion to the state, commits the ultimate betrayal and redemption is too abstract…

The book opens with a harrowing Introduction by Emil Draitser, a chronicle of the socio-political circumstances of the era. From the Great Terror to the abominable Molotov- Ribbentrop Non Aggression Treaty (which various supporters of the...Party try to convince us it never happened because they love distorting History, don’t they? It is known.) , the war against the Nazis, the attempt of the Soviet beasts to silence the Holocaust to the fall of the Iron Curtain. These moments shaped the course of Gorenstein’s life and his work. In addition, Draitser presents an extremely interesting interpretation of the complex relationship between Jesus and Judas.

''And then she realised she ought to have shouted at the very beginning, for her voice changed this place, making it less deserted, silent and strange. Dogs started barking beside low wattle-and-daub houses that sprang around her. The moon sailed out from behind the clouds and started shining at full power this time, and someone came out into a yard nearby.''

Sashenka's father was killed in action, fighting the Nazis. However, her mother doesn't seem to care all that much. She has allowed a despicable couple to live with her and her daughter. The man is filthy - a very important feature to remember- and Sashenka discovers that her mother has also found a lover. And all Hell breaks loose. And rightfully so, in my opinion, because there is a forgotten thing called ''decency''.

Sashenka is a woman who one could characterize as ''cruel'' but I wouldn't agree. Obviously. Suffering and a personal notion of injustice have hardened her heart but we should try to view things through her eyes. Hard to do so, especially if you are a man, judging by the existing reviews. She is an extremely controversial and formidable character and even though her actions are as extreme as her personality, I completely understand the impulse that drove her to commit them. Not to mention that most of the people around the poor girl are utterly disgusting and mad. On a side note, I always side with controversial characters...

''Soon the number of stars multiplied so greatly that the entire breadth of the sky wasn't enough for them, and they were densely crowded together, which rarely happens in winter, but only on sultry August nights. In the moonglow, the snow blazed into life where it was now calmly lying on the ground, and this light, following immediately after darkness, this calm after the blizzard, far from lightening their hearts, only intensified their anguish; for hope had disappeared.''

Gorenstein's writing is raw, with moments of unbearable cruelty in a society of terror. From losing the right to privacy because the Party dictated so, to scraping the last breadcrumbs, to condemning your own family. The nightmare of Anti-Semitism, a wound that has stained the world for centuries, is present but Gorenstein demonstrates that oppression, torture, exile, and death are right around the corner for everyone who doesn't kiss Stalin's arse.

However, not everything is bleak, although this is a dark novel. Sashenka is desperately in need to love and be loved and once this happens, her soul is filled with a new light. Can love make us more compassionate and forgiving? Some believe this, the writer certainly does. Motherhood is also a source of love and understanding, even though Sashenka's mother is anything but likable. Is redemption achieved in the end? Difficulty to say. I wonder who is the character in the novel that needs redemption? Read it and decide.

Redemption is one more masterpiece to have survived the terror of the Soviet era, brought to us by Columbia University Press, beautifully translated by Andrew Bromfield.

''It was already completely dark outside, night was approaching again, and from the way the windowpanes trembled in the wind, and fine, icy snow sometimes sprinkled against the windows and was suddenly followed by moonlit silence, Sashenka could sense that this night would also be a strange, restless one, full of inexplicable atmospheric phenomena.''

Many thanks to Columbia University Press and NetGalley for the ARC in exchange for an honest review.

My reviews can also be found on https://theopinionatedreaderblog.wordpress.com/… (plus d'informations)