Obwohl dieser Phaidon eine schöne "Volksausgabe" ist mit ausgezeichnetem Einführungstext, fiel es mir nicht gerade leicht, das Buch zu lesen. Es ist halt doch schon sehr antik. Aber da es jahrtausendelang so große Wirkung hatte, ist es eigentlich ein Muss. ( )

Verzameld werk deel 4 van Plato heet Faidon en is het laatste deel van de tetralogie die ik noemde in de bespreking van deel 3. Het gaat over de terechtstelling van Sokrates door het drinken van de gifbeker en over de laatste gesprekken die hij voerde met zijn vrienden.

Het verhaal wordt verteld door de persoon van Faidon, die aan anderen vertelt hoe het er in die laatste uren aan toe ging. Faidon was bij Sokrates in de uren voor zijn dood, evenals Kriton die we in het vorige deel tegenkwamen en nog heel wat andere vrienden. Opmerkelijk is dat Faidon weet te melden dat Plato er niet was; Plato was ziek, geloof ik.

Dit boek is dus te beschouwen als het filosofisch testament van Sokrates. Hoewel, het is goed om te beseffen dat hier niet per se de historische Sokrates aan het woord is. Plato is immers de auteur (en kan zich derhalve ziek melden) dus Sokrates is hier meer een literair personage dat de opvattingen van Plato vertolkt.

Faidon was dus getuige van het overlijden van Sokrates en ene Echekrates vraagt hem om verslag daarvan te doen. We zijn aardig geïnformeerd over Faidon. Hij was een trouwe volgeling van Sokrates en na het overlijden van zijn leermeester keerde hij terug naar zijn geboorteplaats Elis, in het noordwesten van de Peleponnesos en stichtte daar een filosofische school.

Waar ging het dan over in die laatste uren van Sokrates en hoe was deze eronder? Kriton gaf aan dat hij zich wat rustig moest houden;

‘Alleen maar, Sokrates,’ zei Kriton, ‘wat de man die je het gif gaat geven me al een tijdlang voorhoudt. Namelijk dat ik je moet vragen zo min mogelijk te debatteren. Hij beweert dat je door debatteren te verhit raakt, wat men dient te vermijden bij toediening van het gif. Soms zijn mensen die zich zo opwinden genoodzaakt twee of drie keer te drinken.’

Dan kennen ze Sokrates nog niet. Die gaat juist het debat aan maar doet dat op zijn kenmerkende kalme en weloverwogen manier. Allereerst geeft hij aan niet bang te zijn voor de dood. Een filosoof zoekt zijn leven lang naar inzicht en hoopt dit bij of door zijn dood te verwerven.

Dat kan wel zijn, maar zijn vriend Kebes is bang dat, naast het lichaam, de ziel ook sterft. Wat dan volgt is een interessante zoektocht naar het bewijs of die ziel onsterfelijk is of niet. Anders gezegd, kunnen we vaststellen dat de levenden weer uit de doden geboren worden en dus dat de zielen ergens in Hades wachten op een terugkeer? Ik geef u een voorbeeld van de redeneertrant van Sokrates;

‘Laten we nagaan of het onvermijdelijk is dat alles wat een tegendeel heeft, slechts uit dat tegendeel voort kan komen. Bijvoorbeeld: wanneer iets groter wordt, dan dient het toch eerst kleiner te zijn geweest om daarna groter te worden?’
‘Ja’
‘En wanneer iets kleiner wordt, moet het toch eerst groter zijn geweest om later kleiner te worden?’
‘Dat klopt’, zei hij.
‘Uit het sterkere komt het zwakkere voort, en uit het langzamere het snellere?’
‘Zeker.’
‘Wanneer iets slechter wordt, komt dat dan uit het betere voort, en wanneer iets rechtvaardiger wordt uit het onrechtvaardige?’
‘Natuurlijk.’
‘Dan hebben wij voldoende aannemelijk gemaakt,’ zei Sokrates, ‘dat alles op deze wijze ontstaat, het tegendeel uit het tegendeel, nietwaar?’

U voelt hem al aankomen, het leven zou dan volgens deze redenering moeten ontstaan uit zijn tegendeel, de dood. Sommigen vrienden zijn om, anderen blijven sceptisch en met name vriend Kebes is bang dat de ziel toch zal vergaan waarna Sokrates het nog even verder voor hem en u uitdiept tot zelfs Kebes overtuigd is. Het is boeiende materie om te lezen.

Uiteindelijk is het uur van zijn dood daar. U krijgt nog een klein lesje gifmengen in de noten van het boek en we leren dat het gif bestaat uit de zaden van de gevlekte scheerling en dat de intoxicatie leidt tot vanaf de benen opstijgende verlamming. Sokrates gaf geen krimp, hij pakte de beker opgewekt aan en onderging zijn lot.

Ik gaf het al aan in deel 3 maar ook dit deel is fascinerend om te lezen. Om het bekende verhaal van de dood van Sokrates, maar het is een feest om de redenaties en heldere uiteenzettingen van Plato bij monde van Sokrates te lezen over, in dit geval, het leven na de dood.

Vertaling; Hans Warren en Mario Molegraaf ( )

Chegamos ao desfecho da trilogia envolvendo o julgamento e morte de Sócrates, após a Apologia e Crito. O filósofo condenado se reune com seus amigos por uma última vez, a discutir a morte, e acaba por fornecer uma teoria proto-cristã do além vida, com direito a purgatório para aqueles apegados ao corpo e sua influência degradante, e um céu para os filósofos, que ao agirem rumo à sabedoria, devem erguer-se aos céus da imaterialidade, liberando a alma de seu pesado suporte corpóreo, em um planeta redondo de uma terra oca. Claro, trata-se de mito, uma formulação que nos dará esperança e é conveniente. Entretanto, Sócrates antes estabelece o que importa - a geração dos opostos na matéria, da vida da morte, assim como do sono da vigília; a imortalidade da alma, com a evidência do aprender como reconhecer e relembrar; a separação entre os opostos ideais, as formas, no fundo imiscíveis; a teoria da participação das coisas nas ideias, em que cada coisa tem imanentemente suas qualidades, assim também particularizadas, mas que apontam para um virtual geral, que é sem participar, a forma em si. ( )

We continue our journey with Socrates to the moments before and of his death, as retold by Phaedo. This is an example of one of Plato's "Socratic" dialogues--it seems that Socrates and his fateful occasion are a convenient catalyst for Plato's idea of Forms and the Soul. To kick it off, Socrates tosses out the window his earlier denunciation of those who claim to know something of death (as recounted in the [b:Crito|780072|Crito|Plato|https://images.gr-assets.com/books/1348233590s/780072.jpg|6315175]): "...it is perhaps most appropriate for one who is about to depart yonder to tell and examine tales about what we believe the journey to be like" (53). From here we moved into a discussion of the body being a constraint on our ability to know thing in themselves (skepticism concerning sense perception); the soul's ability to know things in themselves; learning as recollection (detailed also in the [b:Meno|846122|Meno|Plato|https://images.gr-assets.com/books/1415425069s/846122.jpg|140111]); why a philosopher should not fear death (teaser: death is what all philosophers strive for); and then a meaty discussion on the immortality of the soul, which is full of convenient analogies and an omission of states in addition to properties. There's also a nice little huh? moment: "He [Socrates] stroked my [Phaedo's] head and pressed the hair on the bask of my neck, for he was in the habit of playing with my hair at times" (77). ( )

The lovers of learning know that when philosophy gets hold of their soul, it is imprisoned in and clinging to the body, and that it is forced to examine other things through it as through a cage and not by itself, and that it wallows in every kind of ignorance. Philosophy sees that the worst feature of this imprisonment is that it is due to desires, so that the prisoner himself is contributing to his own incarceration most of all. [...] Philosophy then persuades the soul to withdraw from the senses in so far as it is not compelled to use them and bids the soul to gather itself together by itself, to trust only itself and whatever reality, existing by itself, the soul by itself understands, and not to consider as true whatever it examines by other means, for this is different in different circumstances and is sensible and visible, whereas what the soul itself sees is intelligible and invisible. The soul of the true philosopher thinks that this deliverance must not be opposed and so keeps away from pleasures and desires and pains as far as he can.

Some beautiful writing and hopeful arguments in the face of death, but not a wholly convincing justification for believing in the immortality of the soul. The theory of Forms gets a full treatment here for anyone looking to learn more about Plato's metaphysics. And one can't help but feeling a little twinge of melancholy mixed with admiration when Socrates blithely drinks the hemlock and tells everyone to stop their crying, by Zeus! ( )