Jos Borré schreef een zeer complete biografie. Hij tekent Walschap scherp in zijn omgeving en tijd: een Vlaanderen dat zich probeert te ontworstelen aan het katholieke gezag en dat moeizaam een cultureel zelfbewustzijn ontwikkelt. Dat Borré het werk van Walschap goed kent en moeiteloos verwijst naar treffende passages - hij publiceerde in 1990 al een studie over Walschap - hielp natuurlijk mee.

Maar een kritiekloos bewonderaar is hij niet. Zijn methode - de feiten tonen aan de lezer, die zelf mag oordelen - werkt niet bij iedereen. Hans Renders verweet Borré in Het Parool dat er 'zaken worden weggelaten om te verdoezelen dat hij [Walschap] een collaborateur was.' Dat verwijt vind ik onterecht. Borré geeft een overvloed aan feiten, waaruit blijkt dat Walschaps handelwijze tijdens de Tweede Wereldoorlog zeer dubieus, egocentrisch en opportunistisch was.

“Dit is het einde van een geweldig leven. Tussen geboorte en dood ligt de vrijheid van opinie. De ene leeft tragisch, de andere rustig en elk denkt het zijne. De eeuwigheid maakt alle verschillen effen.” (Gerard Walschap) Dit boek, waaraan de literair criticus Jos Borré meer dan zes jaar werkte, is veel meer dan een beschrijving van het leven van Gerard Walschap. Het vormt een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen in Vlaanderen in de 20ste eeuw. De gedetailleerde reconstructie van zowel het leven van Gerard Walschap, als van de Vlaamse samenleving in de voorbije eeuw laten toe om zowel de strijd als de ideeën van Gerard Walschap te begrijpen.

Jos Borré slaagt erin om inzicht te laten krijgen in de persoonlijkheid van Walschap, diens levenservaringen en hoe deze zijn literatuur en vooral zijn mens- en maatschappijbeeld hebben beïnvloed. Maar de auteur doet meer dan dat. Hij maakt een volwaardig overzicht van de 20ste eeuw in Vlaanderen, waardoor hij op een uiterst neutrale wijze de denkbeelden van Walschap kadert, diens ideeënpatroon en maatschappijvisie toelicht, zodat uiteindelijk zelfs de meest overtuigde Walschap-opponent, niets anders kan dan begrip voor diens ideeën opbrengen. Twee grote thema’s beheersten de werken en het leven van Walschap. In de eerste en meest vooraanstaande plaats de strijd tegen de allesoverheersende katholieke kerk die –vooral voor de tweede wereldoorlog- de intellectuele en culturele ontwikkeling van Vlaanderen in de weg stond. Anderzijds de Vlaamse strijd tijdens het interbellum.

Gerard Walschap (1898-1989) heeft een paar opvallende romans geschreven, zoals Celibaat en Houtekiet*, waarmee hij Vlaanderen 'ontvoogd' heeft van een drukkend katholicisme. Jos Borré besteedt in zijn biografie terecht veel aandacht aan deze maatschappelijk-culurele achtergrond. Een fors deel in dit boek gaat over Walschaps oorlogsverleden, alles geschreven alsof de 'reus van Vlaanderen' ondanks kritiek 'een goed vaderlander' was. Hier wreekt zich de vooringenomenheid van de biograaf, die in 1990 ook al een biografie van Walschap publiceerde ('Gerard Walschap: rebel en missionaris') en er denkelijk nog een moet schrijven om te ontdekken dat Walschap in de oorlogsjaren publiceerde bij nazi-uitgeverijen zoals Diederichs in Duitsland, De Vlam en De Roskam in Nederland en grote sommen geld verdiende door met de bezetter samen te werken. Walschaps boeken blijven door dit alles onaangetast, maar dat hij een collaborateur was, is een onomstotelijk feit.